Quảng Ninh được thiên nhiên ưu đãi nhiều danh lam, thắng cảnh, đặc biệt lại được sở hữu Vịnh Hạ Long, danh thắng đã 2 lần được UNESCO công nhận là Di sản Thiên nhiên thế giới. Bên cạnh đó, Quảng Ninh còn bảo tồn được nhiều di tích lịch sử văn hóa có giá trị. Đó chính là nguồn tài nguyên quý để Quảng Ninh phát triển du lịch bền vững.
Mô hình cần được nhân rộng
Những năm gần đây, đến với Hạ Long, du khách đặc biệt yêu thích tour du lịch tham quan các làng chài trên Vịnh, trong đó có làng chài Vung Viêng (phường Hùng Thắng, TP Hạ Long). Ở đây, ý thức của người dân rất tích cực trong việc bảo vệ môi trường biển trong sạch. Có được điều này, xuất phát từ Chương trình "Vì một Hạ Long xanh" do Công ty Cổ phần Du thuyền Đông Dương khởi xướng. Ông Đoàn Văn Dũng, Giám đốc Công ty cho biết, vào đầu năm 2007, Công ty ông tổ chức chuyến khảo sát để mở các tuyến tham quan, du lịch trên Vịnh Hạ Long và đặc biệt là Vịnh Bái Tử Long. Ngoài cảnh đẹp của biển, đảo với nhiều nét hoang sơ, nơi đây còn có các làng chài, có thể mở thêm tour du lịch khám phá cuộc sống của làng chài trên biển. Các làng chài như Vung Viêng, Cống Đầm, Ba Hang, người dân vẫn giữ được những nét sinh hoạt truyền thống. Tuy nhiên, hoạt động thường ngày, các loại rác thải trong sinh hoạt của các gia đình đều được thải trực tiếp xuống biển đã góp phần làm gia tăng sự ô nhiễm cho Vịnh Hạ Long. Chính vì vậy, dự án "Thu gom rác thải tại làng chài Vung Viêng" nằm trong chương trình "Vì một Hạ Long xanh" với mục đích hỗ trợ bà con ngư dân thu gom rác thải tại làng chài, tuyên truyền nâng cao ý thức bảo vệ môi trường Vịnh Hạ Long đã ra đời.
Dự án đã nhận được sự ủng hộ của người dân, tạo nên sự đổi thay trong nhận thức đồng thời góp phần nâng cao đời sống cho ngư dân làng chài. Nhờ có sự chia sẻ, hợp tác, sự tham gia tích cực của cộng đồng, người dân được hưởng lợi, các Công ty du lịch đưa du khách đến cũng được hưởng lợi. Điều này đã thực sự làm cho làng chài sạch và hấp dẫn hơn, hướng mọi người vào việc kết hợp du lịch với việc bảo vệ môi trường biển.
Giờ đây, đến với làng chài Vung Viêng, du khách đã nhận thấy sự thay đổi của môi trường du lịch. Không còn hiện tượng bà con ngư dân xả thải rác bừa bãi ra mặt Vịnh, hình ảnh những ngư dân chèo thuyền đi thu gom rác đã trở nên quen thuộc, gây ấn tượng tốt đẹp trong lòng du khách. Bà con ngư dân không chỉ được nâng cao ý thức về bảo vệ môi trường du lịch, mà còn có thêm việc làm và tăng thu nhập từ hoạt động du lịch.
Khi mở tour du lịch đến làng chài Vung Viêng, để tạo điều kiện cho bà con ngư dân có công ăn việc làm, Công ty Du thuyền Đông Dương cùng các đơn vị khác đã thành lập Hợp tác xã (HTX) Du lịch Vạn Chài Hạ Long giúp bà con làng chài Vung Viêng tham gia vào các hoạt động du lịch như: Chèo thuyền mủng đưa khách vào tham quan làng chài và Vịnh; đánh bắt cá cùng du khách. Theo Chủ nhiệm HTX Du lịch Vạn chài Hạ Long cho biết, hiện tại, HTX đã thu hút được 50 lao động là người dân làng chài, trong đó có hơn 30 lao động làm nghề chèo đò, đưa khách tham quan. Đây cũng chính là đội ngũ tham gia vớt rác bảo vệ môi trường cho mặt vịnh xanh, sạch, đẹp. Thêm nữa, các tàu du lịch khi neo đậu tại đây, trên mỗi tàu đều có sẵn những chiếc vợt và túi nilon lớn để thuyền viên hớt rác. Làng chài Vung Viêng đã được công nhận là mô hình điểm về bảo vệ môi trường và đây cũng là cách làm du lịch theo hướng bền vững cần được nhân rộng.
Xây dựng các sản phẩm du lịch bền vững
Với nguồn tài nguyên du lịch phong phú, Quảng Ninh có nhiều lợi thế để phát triển các sản phẩm du lịch bền vững như du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng gắn với các khu bảo tồn, di tích lịch sử... hướng người dân sống trong khu vực cải thiện sinh kế nhằm giảm áp lực của cộng đồng đối với nguồn tài nguyên thiên nhiên.
Tuy nhiên, trong thời gian qua, đối với Quảng Ninh, việc xây dựng các sản phẩm du lịch mới nói chung còn nghèo nàn, một số sản phẩm du lịch chưa thực sự hướng tới sự phát triển bền vững. Hiện nay, ngành du lịch Quảng Ninh cũng đang tiến hành khảo sát, thu hút các nhà đầu tư du lịch, công ty lữ hành phát triển các sản phẩm du lịch mới tại các vùng nông thôn, miền núi, mở rộng các hoạt động du lịch sinh thái tại sông, hồ, bờ biển nhằm kéo dài thời gian lưu trú, tăng khả năng chi tiêu của khách mà không làm phá vỡ cảnh quan môi trường du lịch vốn có. Đồng thời thực hiện các nhiệm vụ nâng cao chất lượng du lịch, giữ gìn môi trường cảnh quan, làm tốt công tác quy hoạch, quản lý xây dựng, tăng cường quản lý nhà nước, định hướng phát triển du lịch theo hướng nâng cao chất lượng.
Việc phát triển du lịch phải làm sao không phá vỡ không gian sống, đảm bảo sự phát triển bền vững, gắn kết với chính người dân địa phương và cuộc sống hàng ngày của họ, là một bộ phận không thể tách rời của sự hấp dẫn du khách đến Quảng Ninh. Theo đánh giá của các công ty du lịch lữ hành, hiện nay, du khách phương Tây thường chọn những điểm du lịch không bị ô nhiễm môi trường gắn với du lịch sinh thái... đến tham quan, nghỉ dưỡng. Họ sẵn sàng trả chi phí cao để mua các sản phẩm du lịch bền vững hơn các sản phẩm du lịch truyền thống khác.
Hy vọng, với định hướng phát triển du lịch theo hướng bền vững, trong thời gian tới, du lịch Quảng Ninh sẽ tạo ra được những sản phẩm du lịch độc đáo, phong phú thu hút ngày càng nhiều du khách.