Hiện nay, ở Đắk Lắk đàn voi hoang dã ngày càng suy giảm nhanh về chất lượng cũng như số lượng, trong khi đó, tỉnh đã có dự án bảo tồn voi nhưng vẫn chưa phát huy hiệu quả. Vì vậy, nguy cơ đàn voi rừng sẽ bị biến mất đang ngày càng hiện hữu ở các khu rừng trên địa bàn tỉnh này.
* Voi liên tục lâm nạn
Chỉ trong vòng một tuần (từ 26/3 đến 31/3) trên địa bàn huyện Ea Súp, Đắk Lắk đã phát hiện 3 con voi hoang dã bị chết. Theo báo cáo của Hạt Kiểm lâm Ea Súp: Con voi thứ nhất được phát hiện ngày 26/3, tại khoảnh 4, tiểu khu 289 thuộc địa bàn xã Cư Mlan là một con voi non mới 4 - 5 tháng tuổi, nặng khoảng 120kg. Con voi này xuống suối uống nước nên bị mắc lầy, có khả năng voi mẹ xuống cứu nhưng vô tình giẫm chết. Tiếp đến, ngày 31/3, chỉ cách khu vực trên khoảng 30m, đồng bào đi rừng đã phát hiện một cá thể voi chết bên hồ nước. Qua xác minh của cơ quan điều tra, đây là chú voi đực khoảng 3 - 4 năm tuổi, cao khoảng 1m, dài gần 2m, nặng khoảng 400 - 500kg. Nguyên nhân con voi này chết do ăn sắn của người dân nên bị say, ngã xuống hồ. Cũng trong ngày 31/3, một cá thể voi đực trưởng thành được phát hiện đã chết trước đó khoảng 1 tháng tại tiểu khu 283, thuộc địa bàn xã Ea Bung. Con voi này cao 2,4m, dài 4,3m, nặng khoảng 1,5 - 2 tấn. Phần đầu voi đã bị đục tung, ngà, đuôi, vòi và đế bàn chân của voi bị kẻ gian lấy đi. Ông Lê Văn Trọng, Phó Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm Ea Súp cho biết: Nhiều khả năng con voi này đã bị thợ săn chuyên nghiệp giết hại để lấy ngà, đuôi voi, đế chân voi...Như vậy, từ năm 2011 đến nay tại Đắk Lắk đã có 8 chú voi hoang dã bị chết khi kiếm ăn hoặc bị bắn giết.
* Đàn voi rừng có nguy cơ biến mất
Năm 2010, UBND tỉnh Đắk Lắk đã phê duyệt Dự án Bảo tồn Voi tại Đắk Lắk giai đoạn 2010-2015 với tổng kinh phí 61 tỉ đồng. Mục tiêu của Dự án nhằm quản lý bền vững quần thể voi hoang dã, phát triển đàn voi nhà, bảo tồn bản sắc văn hóa bản địa, tuyên truyền giáo dục về môi trường sinh thái. Kinh phí của dự án được huy động từ ba nguồn: ngân sách Trung ương 40,252 tỉ, ngân sách địa phương gần 13,988 tỉ, hỗ trợ của tổ chức quốc tế 6,77 tỉ đồng. Theo dự án, khoảng 100 con voi hoang dã và 60 voi nhà sẽ được theo dõi, chăm sóc sinh sản tại 2 trạm Bảo tồn Voi đặt ở 2 huyện Ea Súp và Lăk. Trung tâm Bảo tồn Voi Đắk Lắk sẽ được xây dựng trên diện tích rộng khoảng 200 ha, trong đó 100 ha để chăn thả voi, ươm trồng các loại cây voi thích ăn, phần diện tích còn lại giành cho bệnh viện voi.
Đây thực sự là tin vui để cứu đàn voi hoang dã và voi nhà ở Đắk Lắk trước nguy cơ bị xoá sổ. Thế nhưng, sau hơn 2 năm, dự án được triển khai rất chậm và còn nhiều bất cập. Cụ thể như để có đất thành lập trung tâm bảo tồn voi, UBND tỉnh Đắk Lắk có Công văn xin chuyển 163ha đất tại Vườn Quốc gia Yók Đôn nhưng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn không đồng ý. Bởi theo Bộ, diện tích này nằm trong khu vực bảo vệ nghiêm ngặt của Vườn Quốc gia Yok Đôn. Mặt khác, việc bảo tồn voi và một số loại thú quý hiếm khác như: bò tót, bò rừng, hổ… là một trong những nhiệm vụ quan trọng của Vườn Quốc gia Yók Đôn. Thế nên, dự án bảo tồn voi tại Đắk Lắk và nhiệm vụ bảo tồn voi của Vườn Quốc gia Yok Đôn cần có sự phối hợp, không chia cắt hệ sinh thái tự nhiên. Sau khi Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn không đồng ý, Trung tâm Bảo tồn voi Đắk Lắk và UBND tỉnh Đắk Lắk lại chuyển sang khảo sát khoảng 200ha thuộc rừng phòng hộ Buôn Đôn để xây dựng trung tâm bảo tồn. Đã gần nửa giai đoạn của dự án trôi qua nhưng đến nay, chính quyền vẫn loay hoay tìm nơi xây dựng.
Theo ông Huỳnh Trung Luân, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn voi Đắk Lắk, một nguyên nhân chính biết khác dẫn đến việc Dự án bảo tồn Voi ở Đắk Lắk triển khai ì ạch là do “thiếu đủ thứ”. Nguồn kinh phí cho việc bảo tồn trong 5 năm là khá lớn 61 tỷ đồng, nhưng đến nay trung tâm mới chỉ được giải ngân 350 triệu đồng, còn số cán bộ cũng chỉ mới có 6 người. Số tiền này mới chỉ đủ trả lương cho cán bộ, nhân viên mà thôi. Vốn để thực hiện dự án đến nay không biết đang nằm ở phương nào?
Ông Luân cũng cho biết thêm, để bảo tồn voi hoang dã, vấn đề sống còn là duy trì không gian sống của chúng. Thế nhưng, trong những năm qua, hàng chục ngàn hécta rừng ở Buôn Đôn và Ea Súp ( nơi nhiều voi rừng sinh sống) đã bị khai tử do tình trạng khai thác rừng trái phép, giao đất rừng cho doanh nghiệp để trồng cao su... Không gian sinh tồn của voi đang bị thu hẹp dần và chúng ngày càng trở nên hung dữ hơn.
Trong khi chờ đợi quỹ đất và nguồn kinh phí để phục vụ cho công tác bảo tồn, những con voi ít ỏi còn lại vẫn bị săn trộm, giết hại rất dã man để lấy ngà, lấy lông đuôi. Thế nhưng tới nay, các vụ voi bị chết, bị bắn giết cơ quan chức mới chỉ tiến hành các bước điều tra rồi để đấy; vẫn chưa có nhóm thủ phạm nào bị các cơ quan tư pháp truy tố, xét xử công khai dù chỉ để trấn an dư luận xã hội.
Theo khảo sát của các ngành chức năng, hiện nay trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk có khoảng trên 100 cá thể voi hoang dã sinh sống ở hai huyện Buôn Đôn, Ea Súp. Thiết nghĩ, nếu Đắk Lắk không sớm thực hiện có hiệu quả các biện pháp bảo tồn thì nguy cơ biến mất đàn voi rừng là hoàn toàn có thể trong tương lai gần.